Pierwszy przypadek Afrykańskiego Pomoru Świń został stwierdzony w Polsce w lutym 2014 r. w powiecie sokólskim, w województwie podlaskim. Od tego czasu zasięg występowania choroby się powiększył, obejmując swoim zasięgiem większą część terytorium Polski. Województwo pomorskie, kujawsko-pomorskie, śląskie i opolskie są jedynymi, w której nie stwierdzono dotąd przypadków Afrykańskiego Pomoru Świń.
Od początku wystąpienia Afrykańskiego Pomoru Świń w Polsce myśliwi aktywnie uczestniczą w zwalczaniu tej choroby oraz działają na rzecz ograniczenia jej rozprzestrzeniania. Działania te skupiają się na dwóch obszarach – odstrzale dzików w celu ograniczenia liczebności i zagęszczenia ich populacji oraz poszukiwaniu dzików padłych w celu wyeliminowania ze środowiska potencjalnych źródeł zakażeń.
Dane dotyczące pozyskania dzików oraz zaangażowania myśliwych w wykonywanie polowań oraz odstrzałów redukcyjnych jednoznacznie wskazują, iż działania te są skuteczne oraz udało się osiągnąć zamierzony efekt redukcji liczebności populacji dzików, która stale wykazuje utrzymującą się tendencję spadkową. Najlepszym dowodem na poparcie tej tezy jest analiza danych dotyczących pozyskania dzików (slajd 2) oraz liczby wykonywanych polowań oraz odstrzałów redukcyjnych (slajd 9). Należy przy tym podkreślić, iż dane dotyczące pozyskania dzików oraz liczby wykonywanych polowań i odstrzałów sanitarnych są w pełni wiarygodne i udokumentowane. Szczegółowa sprawozdawczość w zakresie liczby pozyskanych dzików prowadzona jest od łowieckiego roku gospodarczego 2017/2018, natomiast sprawozdawczość w zakresie liczby wykonywanych polowań indywidualnych, zbiorowych i odstrzałów sanitarnych prowadzona jest od łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020.
Z powyższej analizy jednoznacznie wynika, iż pomimo rosnącego zaangażowania myśliwych w wykonywanie polowań i odstrzałów sanitarnych liczba odstrzeliwanych dzików maleje – a to właśnie dane dotyczące pozyskania są najlepszym wyznacznikiem liczebności populacji. Skoro zatem pomimo rosnącej liczby wykonywanych polowań i odstrzałów sanitarnych spada liczba odstrzeliwanych dzików, to w sposób jednoznaczny oznacza, że liczebność dzików spada, a tym samym działania podejmowane przez myśliwych są skuteczne i efektywne.
W walce z Afrykańskim Pomorem Świń, z perspektywy zadań realizowanych przez myśliwych, kluczowe są dwie daty – 4 sierpnia 2017 r., kiedy weszły w życie przepisy znoszące okresy ochronne dla dzików oraz 20 września 2019 r., kiedy weszły w życie przepisy umożliwiające myśliwym stosowanie termowizyjnych i noktowizyjnych urządzeń celowniczych. Ostatnia z ww. zmian okazała się przełomowa i doprowadziła do rekordowego w historii miesięcznego pozyskania dzików na poziomie przekraczającym 50 tyś osobników miesięcznie (slajd 4). Od tego czasu, tj. od łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020 liczba odstrzeliwanych dzików w analogicznych miesiącach, pomimo rosnącego zaangażowania myśliwych stale maleje, co jest najlepszym dowodem na spadek liczebności ich populacji (slajd 6).
Z ww. zestawień wynika, że łowieckim roku gospodarczym 2020/2021, w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020, pozyskanie dzików spadło o 8,22 %, przy jednoczesnym wzroście liczby polowań indywidualnych oraz wykonywanych odstrzałów sanitarnych o 21,62%.
W łowieckim roku gospodarczym 2021/2022 w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020, pozyskanie dzików spadło o 28,75 % przy jednoczesnym wzroście liczby polowań indywidualnych i wykonywanych odstrzałów sanitarnych o 5,67 % i wzroście o 21,85 % liczby polowań zbiorowych
Warto również nadmienić, iż w łowieckim roku gospodarczym 2020/2021 z powodu pandemii Covid-19 nie odbywały się polowania zbiorowe, co nie przeszkodziło myśliwym w efektywnym realizowaniu odstrzałów, którzy w związku z brakiem możliwości organizowania polowań zbiorowych skoncentrowali swoją łowiecką aktywność na polowaniach indywidualnych i odstrzałach sanitarnych, których łączna liczba przekroczyła 5,5 mln.
Wśród osób kwestionujących dokonania myśliwych pojawiają się głosy, że ograniczenie liczebności populacji dzików jest efektem samego wirusa ASF, a nie efektywnie i skutecznie prowadzonych odstrzałów. Aby obalić tą tezę, należy przeanalizować dane dotyczące pozyskania z województw, w których nigdy nie stwierdzono przypadku ASF, i tak:
w województwie pomorskim, w łowieckim roku gospodarczym 2021/2022 pozyskanie dzików spadło w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020 o 10,9 %, natomiast w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2020/2021 pozyskanie dzików spadło o 21,53 %;
w województwie kujawsko-pomorskim, w łowieckim roku gospodarczym 2021/2022 pozyskanie dzików spadło w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020 o 26,75 %, natomiast w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2020/2021 pozyskanie dzików spadło o 21,14 %;
w województwie opolskim, w łowieckim roku gospodarczym 2021/2022 pozyskanie dzików spadło w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020 o 24,07 %, natomiast w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2020/2021 pozyskanie dzików spadło o 7,06 %.
Jedynym województwem, w którym liczebność populacji dzików wydaje się utrzymywać na tym samym poziomie, jest województwo śląskie, w którym w łowieckim roku gospodarczym 2021/2022 pozyskanie dzików wzrosło w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2019/2020 o 1,38 %, natomiast w porównaniu do łowieckiego roku gospodarczego 2020/2021 pozyskanie dzików wzrosło o 5,04 %.
Aktualnie największym utrudnieniem w efektywnej, dalszej redukcji liczebności populacji dzików są wielkołanowe uprawy kukurydzy, w których wykonywanie polowań jest niemal niemożliwe. Koniecznym zatem jest wprowadzenie przepisów, które będą nakazywały fragmentowanie tego rodzaju upraw, np. przez obkaszanie ich od granicy lasu lub źródła wody. Jak duża jest skala tego problemu, najlepiej widać na wykresie (slajd 6) gdzie największe pozyskanie dzików w roku przypada na miesiące następujące bezpośrednio po zbiorach kukurydzy (listopad-styczeń).
Podsumowując, należy wskazać, iż w opinii wielu osób kluczem do zahamowania albo istotnego ograniczenia dynamiki rozprzestrzeniania się wirusa ASF jest stosowanie surowych norm bioasekuracji, a nie drastyczne ograniczenie liczebności populacji dzików i jej zagęszczenia. Na potwierdzenie swoich poglądów osoby te wskazują przykład sytuacji epizootycznej w Niemczech, gdzie w 2022 r. pomimo zbliżonej do Polski liczby 1046 ognisk ASF u dzików stwierdzono jedynie 3 przypadki ognisk u świń. Pomijając jednak te różnice poglądów, nie sposób odmówić polskim myśliwym ogromnego zaangażowania i skuteczności w działaniach podejmowanych na rzecz walki z wirusem ASF.
Prezentacja PDF – Stan realizacji Rekomendacji MZ ds. ASF
Materiały Ministerstwa Klimatu i Środowiska
